-
ไมโทคอนเดรียน หรือมักเรียกว่า ไมโทคอนเดรีย
English mitochondrion, พหูพจน์: mitochondria
ทำหน้าที่เป็น แหล่งพลังงาน ของ เซลล์ ถูกค้นพบครั้งแรกโดย คอลลิกเกอร์ ส่วนใหญ่มีรูปร่างกลมท่อนสั้น คล้ายไส้กรอก ยาว 5-7 ไมครอน มีเส้นผ่านศูนย์กลาง 0.2-1 ไมครอน ประกอบไปด้วย โปรตีน 60-65% ลิพิด 35-40% มีเยื่อหุ้มสองชั้น (double unit membrane) ชั้นนอกเรียบหนา 60-80 อังสตรอม เยื่อชั้นในพับเข้าไปเป็นรอยหยักเรียก คริสตี้ (cristae) หนา 60-80 อังสตรอม ภายในบรรจุของเหลวประกอบไปด้วยสารหลายชนิดเรียก แมทริกซ์ (matrix)ภายในไมโทคอนเดรีย สามารถพบ DNA ได้เช่นเดียวกับในนิวเคลียสและคลอโรพลาสต์ โดยเรียกว่า mtDNA (ดีเอ็นเอจากฝั่งแม่ ซึ่งเป็นดีเอ็นเอที่ส่งต่อจากแม่มาสู่ลูกเท่านั้น) มีการสันนิษฐานว่าไมโทคอนเดรียนั้นมีวิวัฒนาการร่วมกันกับเซลล์ยูคาริโอตมานานแล้ว โดยเริ่มแรกนั้นเซลล์สิ่งมีชีวิตชั้นสูงอาจไปกินเซลล์ที่มีขนาดเล็กกว่าเข้าไปในเซลล์มนุษย์ DNA ภายในไมโทคอนเดรียมีลักษณะเป็นวงกลม โดยมียีนที่สร้างโปรตีนได้เพียงไม่กี่สิบยีนเท่านั้นไมโทคอนเดรีย พบ ได้ในสิ่งมีชีวิตประเภท ยูแคริโอต แทบทุกชนิด ซึ่งมีจำนวนและแหล่งอาศัยแตกต่างกันไปตามชนิดของเซลล์ ไมโทคอนเดรียอันเดียวมักจะพบในสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว ในทางตรงข้าม ไมโทคอนเดรีย จำนวนมาก พบได้ใน เซลล์ตับของมนุษย์ ซึ่ง มี จำนวนประมาณ 1000-2000 อันต่อเซลล์ กินเนื้อที่หนึ่งในห้าของเซลล์ ไมโทคอนเดรียก็สามารถพบได้ที่ระหว่างเส้นใยฝอยกล้ามเนื้อโดยเบียดแน่นกันอยู่ หรือห่อหุ้มแฟลเจลลัม (ส่วนหาง) ของสเปิร์มเครดิตรูปภาพ